از ابتدای تاریخ، ارتباط به اشکال مختلف نظیر تصاویر ایجاد شده بر دیوار غارهای اولیه وجود داشته‌است که در آن سازندگان اشیاء به دنبال اطلاع‌رسانی درباره محصول خود بوده‌اند. تبلیغ ریشه در زندگی اجتماعی انسان‌ها دارد و به شکل تدریجی وارد تجارت شد و توسعه یافت. آنچه که در حال حاضر با عنوان «تبلیغات» می‌شناسیم، ریشه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در ‏کشور ایالات متحده دارد؛ یعنی زمان ظهور آژانس‌های تبلیغاتی به صورت سازمان‌یافته و به وجود آمدن مجلات و کتاب‌های تبلیغاتی در سال ۱۹۳۰. به طورکلی، محققان برای تبلیغات سه دوره تاریخی در نظر گرفته‌اند:

  • دوره قبل از ظهور صنعت چاپ (‏انقلاب گوتنبرگ)

  • دوره پس از ظهور صنعت چاپ

  • دوره پیشرفت صنعت چاپ

 پس از اختراع گوتنبرگ در سال1450، صنعت چاپ طی مدت 300 سال، تمام اروپا را فراگرفت و کتاب‌ها و روزنامه‌های متعددی چاپ شد. هدف اساسی تبلیغات ایجاد ارتباط برای انتقال اطلاعات به گروهی از مردم بود که موجب تغییر یا تقویت رفتار آنها شود. علائم تجاری(نشان‌ها و تبلیغات روی دیوارها)، جارچی‌های شهرها و تبلیغات اولیه چاپ‌شده از جمله روش‌های تبلیغاتی در این دوران بود.

تاریخچه تبلیغات: انقلاب گوتنبرگ و صنعت چاپ

شکل1: نخستین ماشین چاپ

سرانجام پس از پیدایش رادیو و ارسال اولین پیام به وسیله مارکنی در سال ۱۸۹۵ کم کم تبلیغات جای خود را در رسانه جدید گشود و اولین رادیو تجاری به نام کاکا در شهر پیترزبورگ واقع در ایالات پنسیلوانیا راه اندازی شد و بعدها شبکه عظیمی مانند A.B.C در سال ۱۹۲۶ تأسیس شد، پس از خاتمه جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ تبلیغات از طریق تلویزیون آغاز شد و به سرعت گسترش یافت. در فاصله بین سال های ۱۸۹۰ و دهه ۱۹۲۰ شاهد تغییرات عمده ای در صنعت تبلیغات بازرگانی و آثار اجتماعی آن بودیم. تا قبل از ۱۸۹۰ توجه مؤسسات تبلیغی تنها معطوف به بازار فروش کالا یا متن رسانه های مناسب و کوشش در متقاعد کردن صاحب شغلی است که باید برای آنها تبلیغ می شد.

بعد از سال ۱۸۹0 تبلیغات حاکی از گسترش دامنه خلاقیت و نقش مشاغل شد. تبلیغات بازرگانی با به کار گرفتن شگردهای مختلف ارائه شد و با استفاده از قلم‌های مختلف و صفحه‌آرایی‌های مختلف و غیره به راه چند سویه‌ای برای اقناع مخاطبان تبدیل شد.

در ایران نیز، عصر جدید با ورود دستگاه چاپ به ایران و انتشار اولین روزنامه (کاغذ اخبار) در عصر قاجاریه، اندک اندک آگهی های تجاری نیز به نشریات راه یافتند. بدین ترتیب آگهی در رسانه های جمعی ایران از دیوارکوب شروع شد و به نشریه های ادواری، کتاب، سینما، رادیو و سرانجام تلویزیون راه یافت. اولین روزنامه‌ای که مبادرت به درج آگهی کرد روزنامه وقایع اتفاقیه در سال ۱۲۶۷ شمسی بود.

شکل2: اولین تبلیغات چاپی ایران: صابون گلنار

به‌عبارتی‌دیگر درحال حاضر در ایران، تبلیغات در حوزه‌های اصلی) تبلیغات صوتی و تصویری(، )تبلیغات اینترنتی(، )تبلیغات مطبوعاتی) و (تبلیغات محیطی) در جریان است؛ در فاصله بین سالهای ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۴ چند بررسی تبلیغاتی نسبت به بازار ایران توسط تولیدکنندگان خارجی به عمل آمد و برای اولین بار ظرفیت بازار ایران در مورد لوازم بهداشتی و آرایشی تا حدودی با ارقام مشخص گردید. در این دوره روش مراجعه به فروشندگان برای جمع‌آوری آمار فروش، مراجعه به منازل، جمع‌آوری نشریات و خواست‌های مصرف‌کنندگان رونق گرفت. در این راستا در شرکت‌های بازرگانی، حلفه بررسی بازار در کنار حلقه فروش تأسیس شد و شروع به فعالیت کرد. چند شرکت بازرگانی مهم، کم‌کم شروع به تهیه آمار فروش و شناسنامه برای فروشگاه‌های تهران و مراکز استان‌ها کردند و پایه یک مرکز فعال توزیع پخش محصول را پی‌ریزی نمودند.

از سال ۱۳۳۵ به بعد در رسانه‌های تبلیغاتی دگرگونی‌های چشم‌گیری به وجود آمد از جمله:

-        تأسیس تلویزیون ایران، تهران (کانال۳) در مهرماه ۱۳۳۷ و سپس شبکه آبادان و اهواز، ارومیه و بندرعباس،

-        قبول رسمی پخش آگهی در رادیو تهران از سال ۱۳۳۵،

-        رونق عجیب و بی‌سابقه در کار سینماها و به وجود آمدن موجبات تهیه فیلم‌های کوتاه تبلیغاتی به صورت کارتون و استفاده از رنگ،

-        توسعه و پیشرفت صنعت چاپ، تأسیس گراورسازی‌های مجهز و چاپخانه‌های بزرگ با ماشین‌های چاپ مسطح و افست،

-        تأسیس تلویزیون ملی ایران (کانال ۹) و سپس شبکه‌های رضائیه، شیراز، بندرعباس، اصفهان، کرمانشاه و سایر نقاط و توسعه شبکه سراسری،

-        قبول رسمی پخش آگهی در رادیوهای مراکز استان،

-        پخش آگهی رادیو تهران،

-        افزایش تعداد جراید و مجلات و به وجود آمدن چند مجله پرخرج و پرتیراژ،

-        شناخت چاپ سیلک اسکرین و به وجود آمدن امکان چاپ روی فلز، شیشه، پارچه، چوب و غیره،

-        استفاده از اتوبوس‌های شهری و بیابانی و ایستگاه‌های راه‌آهن برای نصب تابلوهای تبلیغاتی.

پس از آن شاهد گسترش رسانه‌های انبوه نظیر رادیو و تلویزیون و تبلیغات محیطی نظیر بیلبورد و تبلیغات واحدهای حمل و نقل شهری بودیم. اگرچه رسانه‌های سنتی هرروز پخته‌تر و بالغ‌تر شده‌اند، اما در2 دهه اخیر، با تحولات سریع فناوری ارتباطات و اطلاعات و نفوذ سریع شبکه جهانی اینترنت و شکل گیری زمینه های جدید فعالیت برای پیشبرد فعالیت های اجتماعی، شاهد تحولی عظیم در نوع رسانه‌ها بودیم.

روند افزایشی نرخ نفوذ اینترنت سبب شده تا شاهد افزایش تعداد کانال‌های ارتباطی جدید و جذاب باشیم. به‌طورکلی، در سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون رسانه‌های آنلاین بودیم تا جاییکه، پیرو آمار منتشر شده از WCP پیش‌بینی می‌شود تا سال 2017 سهم تبلیغات آنلاین از کل تبلیغات به 35درصد افزایش می‌یابد.[2]

روند پیشرفت تبلیغات دیجیتال نسبت به سایر رسانه‌ها

شکل3  :روند صعودی بودجه تبلیغات دیجیتال نسبت به بودجه کل تبلیغات،
وبسایت 100sad اینفوگرافی ارزشمندی رو از تاریخچه تبلیغات منتشر کرده است: